Przedmiotem książki nie jest ani sowietyzacja wsi białoruskiej, ani tez specyfikacja poskomunistycznej mentalności - choć można ją uważać za pracę sowietologiczną. „Kołchoźnicy” to analiza antropologiczna, dekonstruująca potoczny stereotyp kołchozu jako instytucji nieodłącznej od fenomenu homo sovieticus. Daje ona wgląd w długie trwanie konstytutywnych dla tożsamości współczesnych kołchoźników tradycyjnych kategorii kognitywnych i aksjologicznych, jakie przetrwały XX-wieczne paroksyzmy destrukcji: kolektywizację, ateizację, wojnę i Zagładę. Autorka „Kołchoźników” nie opisuje białoruskiej wsi z perspektywy gabinetowej. Jej interpretacja jest plonem kilkunastu lat badań terenowych, prowadzonych we wsiach chłopskich i okolicach szlacheckich na zachodniej i wschodniej Białorusi. W efekcie powstał złożony i zróżnicowany zbiorowy autoportret ich mieszkańców, rekonstruowany z perspektywy wnętrza badanej kultury, w dialogu z rozmówcami. Celem antropologicznych dociekać autorki jest bowiem zrozumienie, kim są białoruscy kołchoźnicy we własnych oczach. Rdzeń wizerunku własnego kołchoźników, wpisanego w ich narrację tożsamościową, to zrealizowany dzięki pracy na ziemi sakralny wzór dobrego gospodarza. Ich wspólnotowa tożsamość jest zaś wypadkową funkcjonujących w zbiorowej wyobraźni stereotypów pana i Żyda - dwóch historycznych i symbolicznych partnerów społecznych tradycyjnego chłopa. Zbiorowa tożsamość wsi białoruskiej w jej dzisiejszym wariancie kołchoźniczym okazuje się chłopską tożsamością postpańszczyźnianą, która nosi w sobie ślady dawnej stanowej struktury społecznej i jest nierozerwalnie związana ze światopoglądem mitycznym. Pozostając obojętna na nowoczesne projekty ideologiczne i polityczne, zachowując wymiar uniwersalistyczny, skoncentrowany wokół relacji człowieka z sacrum.

TematykaSocjologia

AutorzyAnna Engelking

WydawnictwoWydawnictwo Naukowe UMK

Rok wydania2012

ISBN978-83-231-2922-6